Wat is Día de Muertos en waarom is het een belangrijke dag voor Mexicanen? En welke rol speelt de bloem cempasuchil op deze dag? Lees verder voor het hele verhaal!
De Día de Muertos is een belangrijke dag voor de meeste Mexicanen, omdat op Día de Muertos (letterlijk: Dag van de Doden) op een feestelijke manier doden worden herdacht. Hierdoor heeft deze dag een minder plechtige toon en wordt dan ook afgeschilderd als een feestdag van vreugdevolle viering in plaats van rouw. De Dag van de Doden is een meerdagse feest en wordt gekenmerkt door het bijeenkomen van familie en vrienden om overleden vrienden en familieleden te gedenken. Deze vieringen kunnen een humoristische toon aannemen, omdat grappige gebeurtenissen en anekdotes over de overledene worden verteld.
Andere tradities zijn onder meer het eren van de overledene met calaveras en Azteekse goudsbloemen, beter bekend als cempasuchil, het bouwen van ofrendas (“huisaltaren”) waarbij het favoriete eten en drinken van de overledene worden geserveerd en graven worden bezocht met de eerdergenoemde voorwerpen als geschenken voor de overledene.
De viering is niet alleen gericht op de doden, want het is ook gebruikelijk om geschenken te geven aan vrienden, zoals suikerschedels en om luchtige en vaak oneerbiedige verzen te schrijven in de vorm van spottende grafschriften opgedragen aan levende vrienden en kennissen, een literaire vorm die bekend staat als calaveras literarias.
Vroeger gebruikten deelnemers en dansers careteas, of maskers, om de doden weg te jagen aan het einde van de festiviteiten. Maar in de hedendaagse vieringen beschilderen mensen hun gezicht om op schedels te lijken en versieren het om een overleden dierbare voor te stellen of een uitdrukking van zichzelf.
Cempasuchil
Cempasuchil is de naam van de Mexicaanse goudsbloem (Tagetes erecta). Het woord “cempasuchitl” (of ‘cempazuchitl’) komt van het Nahuatl (de taal van de Azteken) en het woord zempoalxochitl wat twintig-bloem betekent. Het woord zempoal betekent “twintig” en xochitl betekent “bloem”. Het getal twintig wordt in dit geval gebruikt aan te geven dat het talrijk is, verwijzend naar de vele bloemblaadjes van de bloem. Hierdoor is de symbolische betekenis van diens naam “bloem van vele bloemblaadjes”. Deze bloemen worden in Mexico ook vaak flor de muerto genoemd, wat bloem van de doden betekent, omdat ze een belangrijke plaats innemen op de Mexicaanse dodendag.
De goudsbloemen zijn helder oranje of geel van kleur en hebben een distinctieve geur. Ze bloeien aan het einde van het regenseizoen in Mexico, net op tijd voor de feestdag waarop ze dus zo’n belangrijke rol spelen. De plant komt oorspronkelijk uit Mexico en groeit in het wild in het centrum van het land, maar wordt ook al sinds de oudheid gecultiveerd. De Azteken kweekten cempazuchitl en andere bloemen in de chinampas of “drijvende tuinen” van Xochimilco. Hun levendige kleur zou de zon voorstellen, die in de Azteekse mythologie de geesten begeleidt op hun weg naar de onderwereld. Door ze in Dodendag-rituelen te gebruiken, trekt het sterke aroma van de bloemen de geesten aan, van wie wordt aangenomen dat ze in deze tijd terugkeren om hun familie te bezoeken en hen helpen hun weg te vinden. Op een vergelijkbare manier wordt ook gedacht dat het branden van kopalwierook de geesten helpt te leiden.
Bloemen zijn als vanouds een symbool van de vergankelijkheid en kwetsbaarheid van het leven en worden veelvuldig gebruikt bij de viering van de Dag van de Doden. Ze worden gebruikt om graven en offers te versieren, samen met kaarsen, speciaal voedsel voor de Dag der Doden, zoals brood (“pan de muerto”), suikerschedels en andere voorwerpen. Soms worden de bloemblaadjes van de bloemen uitgetrokken en gebruikt om uitgebreide ontwerpen te maken, of op de vloer voor het altaar gelegd om een pad aan te geven dat de geesten kunnen volgen. Goudsbloemen zijn de populairste bloemen die tijdens de Dag van de Doden worden gebruikt, maar er zijn ook andere bloemen die vaak worden gebruikt, waaronder hanenkam (celosia cristata) en gipskruid (Gypsophila muralis).
Legende van Cempaspuchitl
Over de oorsprong van de rol van deze bloem is er een belangrijke overlevering: de legende en het liefdesverhaal van twee jonge Azteken, Xóchitl en Huitzilin, een romance waaruit uiteindelijk de Dag van de Doden is ontstaan.
Dit liefdesverhaal begon toen de twee jonge Azteken nog klein waren. Ze brachten al hun vrije tijd door met spelen en het ontdekken van hun stad. Hoewel Xochitl een tenger meisje was, liet haar familie haar meedoen met de avonturen van haar buurman Huitzilin. Na verloop van tijd was het niet meer dan normaal dat hun liefde opbloeide. Ze genoten vooral van wandelingen naar de top van een nabijgelegen berg, waar ze bloemen offerden aan de zonnegod Tonatiuh. De god leek hun offer te waarderen en glimlachte vanuit de hemel met zijn warme stralen. Op een bijzonder mooie dag op de top van de berg zwoeren zij dat hun liefde voor altijd zou duren.
Toen de oorlog uitbrak werden de geliefden gescheiden toen Huitzilin op weg ging om te vechten en hun vaderland te beschermen. Al snel bereikte het gevreesde nieuws van Huitzilin’s dood Xóchitl. Ze voelde haar wereld instorten, haar hart volledig verscheurd.
Ze besloot nog een laatste keer naar de top van de berg te lopen en smeekte de zonnegod Tonatiuh, om haar op een of andere manier te verenigen met haar liefde Huitzilin. De zon bewoog door haar gebeden en wierp een straal die zachtjes de wang van het jonge meisje raakte. Onmiddellijk veranderde ze in een prachtige bloem met vurige kleuren, zo intens als de zonnestralen.
Plotseling raakte een kolibrie met zijn snavel liefdevol het midden van de bloem aan. Het was Huitzilin die herboren was als een knappe kolibrie. De bloem opende zachtjes haar 20 bloemblaadjes en vulde de lucht met een mysterieuze en heerlijke geur. De geliefden zouden altijd samen zijn zolang er cempasuchil bloemen en kolibries op aarde bestonden.
Zo werd de cempasúchil bloem een prominente bloem in Mexico en tevens de flor de muerto.
Verschil tussen Día de Muertos en Halloween
Door al deze kleurrijke tradities wordt deze dag weleens in een adem genoemd met Halloween, maar de twee verschillen van elkaar. Het doel van de Dag van de Doden is om de geesten van naasten die deze wereld hebben verlaten te vermaken Het is een stille viering waarbij de zielen van de overledenen weer samenkomen met de mensen die nog leven.
Halloween, daarentegen, is een traditie die ongeveer 3000 jaar geleden is ontstaan en zich in de loop der jaren heeft ontwikkeld en aanvankelijk bestond uit angstaanjagende riten en het oproepen van boze geesten, maar tegenwoordig een feest vol snoep, grappen en kostuums zonder een daadwerkelijk doel.
Andere functies
Naast het rituele gebruik tijdens de Día de Muertos vieringen, zijn de bloemen van de cempasuchitl eetbaar. Ze worden gebruikt als kleurstof en voedselkleurstof, en hebben ook enkele medicinale toepassingen. Als thee worden ze gebruikt om spijsverteringskwalen zoals maagpijn en parasieten te verlichten, en ook sommige ademhalingskwalen.
Meer artikelen over Cultuur
Barbenheimer: het effect van Barbie en Oppenheimer in de filmindustrie
Dat marketing een essentieel onderdeel vormt van alles dat we om ons heen zien is een feit en niets kan …
De symbolische betekenis van de rood-witte kleuren in kapperspalen bij barbershops
Het beroep van de kapper is eeuwenoud en heeft een enorme transformatie ondergaan. De kapperspaal is het symbool van de …
België, Congo en de menselijke dierentuin uit Belgisch-Congo tijdens Expo ’58
Voor de wereldtentoonstelling van 1958 zette België een 'menselijke zoo' neer waar mensen uit Congo bezichtigd konden worden. Hieronder het …
