Door het gebruik van leestekens wordt het voor de lezer makkelijker om een tekst begrijpen, maar waar komen deze leestekens vandaan? Hieronder het verhaal.
De eerste leestekens
Toen men duizenden jaren geleden begon met het schrijven, was er in de westerse wereld nog geen sprake van interpunctie. Sterker nog, zelfs lege ruimten (spaties) na een letter waren niet aan de orde, ook niet in het Latijn tot haar 600ste verjaardag. Pas in de Griekse Oudheid begonnen mensen kennis te maken met deze hulptekens en kregen we via de Chinezen na de Song-dynastie voor het te maken met interpunctie waarbij de punt werd gebruikt om het einde van een zin te markeren.
In de Griekse Oudheid werden de eerste leestekens (onder andere het laagstreepje) gebruikt om de rustpauzes in theaterstukken aan te geven. Aristophanes deed er daarna een schepje bovenop door de pauzes te markeren met een hoge punt (·), midden punt (·) en lage punt (.). Als we deze tekens zouden vertalen, dan was de hoge punt het equivalent van onze punt, het midden punt een puntkomma en een lage punt een komma. De schuine streep (/) werd na de evolutie van de komma en daarvoor gebruikt voor verschillende doelen. Nadat het werd overgenomen door het Latijn, kreeg het de betekenis zoals we die nu kennen. Het zou tot de 16e eeuw duren voordat het Engels deze leestekens overnam.
Geschiedenis van de vraag – en uitroepteken
Komen we bij het vraagteken. Onderzoek heeft uitgewezen dat het eerste gebruik van het vraagteken in de 7e eeuw moest zijn geweest, maar er zijn verschillende theorieën over de stijl. Een theorie stelt dat het als eerst de vorm van een van rechts naar links gaand bliksemschicht had. Daarna zou het zijn geëvolueerd naar een schuin streepje op een punt (bijna net als een uitroepteken) en tot slot de vorm gekregen hebben zoals wij die nu kennen (zo, dus: ?). Een Brits theorie zegt dat het vraagteken is afgeleid van het Latijnse woord quaestio (vraag) waarvan allereerst de afkorting qo werd gebruikt als vraagteken. Om het nog makkelijker te maken zou het hierna gesymboliseerd zijn als een q op de letter o, waarna het de huidige vorm gekregen zou hebben.
Het uitroepteken kent een soortgelijke historie. In het Latijn werd het uitroepteken geschreven als io, dat stond voor ‘hoera’ en dus gebruikt werd als expressie om een emotie uit te drukken. In de 15e eeuw maakte het een entree in het Engels, maar zou pas na de opkomst van de reclame-industrie echt bekend worden bij het publiek. Het gebruik van het uitroepteken in onder andere stripboeken zorgden voor de verdere verspreiding in de Verenigde Staten dat daar ook wel bekend stond als ‘bang’ (van het geluid dat een pistool maakte).
Aanhalingstekens, apostrof en Erasmus
De aanhalingstekens (“) zijn in de loop der jaren in principe niet veranderd. Toen het in de 15e eeuw voor het eerst werd gebruikt, was het vooral de bedoeling om de nadruk te leggen op belangrijke passages in een tekst. Twee eeuwen later zou het aanhalingsteken ook voor citaten worden gebruikt. De Fransen besloten om de een of andere reden in de 19e eeuw << >> voor citaten te gebruiken, wat soms nog als alternatief wordt gebruikt in met name scripties.
De apostrof werd voor het eerst gebruikt in Frans boek uit 1496 en werd daarna door de Engelsen overgenomen. De apostrof werd toen gebruikt om toonverschillen weer te geven, maar snel daarna zou het in het Engels worden gebruikt voor het meervoud en om de bezits-s te scheiden.
Het was niemand minder dan Desiderius Erasmus die de ronde haakjes ( ) bedacht nadat hij geïnspireerd werd door de halve maan (vandaar ook dat hij het lunula noemde). Daarvoor zagen de ronde haakjes er als volgt uit: ? ?
Het & (en teken / ampersand) teken werd voor het eerste in de eerste eeuw in Roma gebruikt. De etymologie van het woord ampersand vertelt ons dat de betekenis “and per se” is, oftewel: en per se.
Wiskundige tekens
Tot slot hebben we de tekens in de wiskunde. De plus (+) en min (-) tekens werden voor het eerst – hetzij in andere vorm – gebruikt in het Oude Egypte. De tekens zoals we ze qua vorm nu gebruiken, werden ten vroegst in de 14e eeuw aangetroffen en verder verspreid nadat in 1494 een wiskundeboek uit Venetië de tekens aanboorde. Het gelijk aan teken (=) vond haar oorsprong in 1557 te Engeland, het land waar ook het vermenigvuldigingsteken (x) in 1618 het levenslicht zag. Het deelteken (÷), ook wel obelus genoemd, werd geïntroduceerd door de Zwitserse wiskundige Johann Heinrich Rahn die het voor het eerst gebruikte in zijn boek Teutsche Algebr. Toen de Engelse wiskundige Thomas Brancker het boek vertaalde naar het Engels, kwam het tekentje automatisch mee en werd het een universeel bekend symbool. Natuurlijk zijn er nog een boel andere wiskundige symbolen waarvoor we de Zwitser Leonhard Euler dankbaar mogen zijn. Denk hierbij aan de zogenaamde onbekende symbolen x, y en z, de sigma, de letter i voor irrationele getallen en de functies zoals f(x).
Meer artikelen over Cultuur
Het verhaal van het Osage volk en de Killers of the Flower Moon
De film Killers of the Flower Moon heeft ervoor gezorgd dat het verhaal van het Indiaanse volk Osage uit Missouri …
Waar komt de kleur en naam van turquoise vandaan?
Het verhaal achter de verfrissende kleur turquoise is een interessante. Wat is de oorsprong en betekenis van deze befaamde kleur …
De levendige erfenis van Vincent van Gogh op zijn 170e verjaardag
Vincent van Gogh, een naam die synoniem is geworden met kunstzinnige genialiteit, passie en emotionele diepgang, zou op 30 maart …
