Een bundeling van de feiten en meningen (van voor – en tegenstanders) over de huidige situatie in de zorg en de Coronapandemie met wat meer achtergrond informatie. Geschreven naar aanleiding van de vele discussies die online plaatsvinden over de crisis met als bedoeling ons alleen te focussen op de daadwerkelijke feiten.
In de inleiding praten we over “voor – en tegenstanders”, maar waarvan eigenlijk? Voorstanders van het 2G-beleid? Tegenstanders van een potentieel vaccinatieplicht? Waar protesteert men nou eigenlijk tegen? Laten we kijken naar een paar voorbeelden:
Het virus waar ik onderhand wel genoeg van heb. Ja, we zitten in een crisis en ja, we zitten in een pandemie, maar waar gaat dit heen? Ik ben twee keer gevaccineerd en moet alsnog na 17:00 uur thuis zitten doordat alles dicht is door toedoen van de ongevaccineerden. Kan niet meer fitnessen (tenzij ik om 06:00 uur op sta en voor mijn werk nog de sportschool in ga) en ook niet socializen, want men is te bang.
Dit is toch geen leven meer? Waarom moet 15% van Nederland beslissen hoe ik moet leven?
Een paar woorden vallen direct op: “ongevaccineerden”, “15%”, “gevaccineerd”.
Niet mee doen aan het beleid? Dan ben je antivax, wappie en een egoist. Maakt niet uit wat je redenen zijn. Maakt niet uit hoe aardig je bent. Dit is iets waar zowat iedereen die niet vaccineerd me te maken heeft. Diep treurig.
— Elibes (@elizabs5) January 2, 2022
Ook hier vallen een paar woorden op: “antivax”, “wappie”, maar ook “prikcircus”.
Bovenstaande meningen van zowel de ’tegenstander’ als de ‘voorstander’ kunnen met twee simpele feitjes worden gepareerd:
1 – De cijfers en met name de Omicron-variant hebben aangetoond dat mensen die een vaccin hebben genomen ook besmet kunnen raken met het Coronavirus.
2 – Het is aangetoond dat gevaccineerden minder snel op de intensive care belanden.
Er valt absoluut wat te zeggen voor mensen die graag na 17:00 uur uit eten willen of willen sporten, zeker nu ze gevaccineerd zijn. Dit is subjectief. Er valt ook wat te zeggen voor mensen die niet gevaccineerd willen worden, omdat ze bijvoorbeeld bang zijn of het vaccin simpelweg niet vertrouwen. Ook dit is subjectief. De een wil niet beperkt worden in zijn of haar vrijheid, terwijl de ander geen aantasting van zijn of haar lichamelijke integriteit wil. Beiden zijn fundamentele rechten die iedereen heeft. Daarmee is het veilig om te stellen dat de “gevaccineerden” en “ongevaccineerden” exact hetzelfde willen: keuzevrijheid.
Het grootste probleem is dat er een discrepantie zit tussen de discussies die politici en opiniemakers voeren versus wat er op microniveau en lokaal gedacht wordt. De politiek lijkt het beleid vooral te baseren op de zorg, wat te zien is aan termen als ontlasting van de zorg en “code zwart”, die met regelmaat worden aangehaald als reden voor de invoering van de maatregelen. Op lokaal niveau gaat het vooral om de directe effecten van de pandemie in de maatschappij, de individuele vrijheid en het sociale aspect. De keuzevrijheid komt volgens de regering met een prijs en daarom is het verstandig om de feiten met betrekking tot het ontstaan van de huidige situatie te bespreken.
Ziekenhuisbedden in Nederland
Volgens Volksgezondheidenzorg.info, onderdeel van het RIVM en aanbieder van open data en onafhankelijke en wetenschappelijk onderbouwde informatie, is het aantal beschikbare ziekenhuisbedden in Nederland gedaald. “Het aantal ziekenhuisbedden in algemene en academische ziekenhuizen is volgens de jaardocumenten Maatschappelijke Verantwoording in de zorg in de periode 2009-2018 afgenomen van ruim 44.800 naar ongeveer 39.900 bedden”, klinkt het. De afname van de beddencapaciteit heeft volgens het RIVM mede te maken met een sneller ontslag uit het ziekenhuis en vaker dagbehandeling in plaats van klinische opname, dus zonder overnachting in het ziekenhuis.
Als we de cijfers van het CBS erbij pakken dan zien we een soortgelijke trend:
| Jaar | Aantal ziekenhuisbedden | Kabinet op dat moment actief |
|---|---|---|
| 1973 | 75.500 | Kabinet Joop den Uyl, PvdA |
| 1983 | 69.600 | Kabinet Lubbers I, CDA |
| 1993 | 62.400 | Kabinet Lubbers III, CDA |
| 2003 | 52.300 | Kabinet Balkenende I & II, CDA |
| 2013 | 44.700 | Kabinet Rutte I, VVD |
| 2018 | 39.900 | Kabinet Rutte III, VVD |
Feit: het aantal ziekenhuisbedden in Nederland is in de laatste 40 jaar met bijna de helft afgenomen.
Kanttekening
Het RIVM meldt het volgende: “op dit moment is er nog geen eenduidig en actueel cijfer over het aantal IC-bedden beschikbaar. Voor 2017 presenteren wij de cijfers afkomstig uit de Enquête Jaarcijfers Ziekenhuizen van Dutch Hospital Data (DHD). Deze enquête is echter stopgezet. Een indicatie over 2018 kan wel verkregen worden uit gegevens van de kwaliteitsregistratie van Stichting NICE (Nationale Intensive Care Evaluatie).”
Bron: https://www.volksgezondheidenzorg.info/onderwerp/ziekenhuiszorg/cijfers-context/trend-aanbod#node-nog-geen-eenduidig-actueel-cijfer-over-het-aantal-ic-bedden
Intensive Care (IC) bedden in Nederland
Uit de cijfers van onder meer het Europees centrum voor ziektepreventie en -bestrijding (ECDC) en de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) blijkt dat Nederland per 100.000 inwoners 6,7 ic-bedden beschikbaar heeft. Ter vergelijking: Belgie heeft een capaciteit van 14, Duitsland 47, Frankrijk 19 en Italië 11.
Kanttekening:
De cijfers zijn echter altijd niet even nauwkeurig, omdat ze tijdens de coronapandemie steeds veranderen en niet regelmatig worden doorgegeven of bijgewerkt. Niet elke land de beschikbare ic-bedden op dezelfde manier telt of zelfs een ic-bed op dezelfde manier definieert.
Een opschaling naar 1350 intensive care bedden is volgens Diederik Gommers, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Intensive Care, onmogelijk omdat de reguliere zorg al in de problemen komt als meer dan 100 ic-bedden door coronapatiënten bezet worden gehouden.
Het Nederlands Instituut voor Onderzoek van de Gezondheidszorg, NIVEL, berekende in 2008 dat het aantal Intensive Care bedden moet toenemen. In het rapport Behoefteraming Intensive Care voor Volwassenen 2006-2016 staat “het beantwoorden van de vraag hoe groot de instroom in de opleiding voor intensivisten en voor Intensive Care verpleegkundigen zal moeten zijn om op termijn voldoende menskracht te hebben om te voldoen aan de gewenste formatie voor Intensive Care afdelingen (IC-afdelingen) voor volwassenen in Nederland”, centraal.
Zo stellen zij dat “op basis van de leeftijdsverdeling van de opgenomen patiënten en de bevolkingsprognoses kan geschat worden dat – bij gelijkblijvende bezetting van de beddencapaciteit – het aantal IC-bedden tot 2016 met 17% moet toenemen”, waarbij wordt uitgegaan van het aantal IC-bedden in 2006 (1065 bedden). Dat zou betekenen dat volgens het NIVEL er in totaal 1246 ic-bedden beschikbaar moe(s)ten zijn. Het NIVEL gaat een stapje verder en schrijft: “Deze benodigde groei staat los van
de benodigde groei in verband met de huidige gewenste beddencapaciteit. Gecombineerd betekent dit dat er in 2016 29% meer bedden nodig zijn om tegemoet te komen aan zowel de Richtlijn Intensive Care als de demografische ontwikkeling.”
Bron: Behoefteraming Intensive Care voor volwassenen 2006-2016. (nivel.nl)
Het RIVM meldt: “de inventarisatie door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport kwam op een aantal van 1.032 IC-bedden op 1 juli 2020. Hoe dit cijfer precies tot stand is gekomen, is niet toegelicht.”
Ziekenhuispersoneel in Nederland
Normaal gesproken heeft Nederland dus 1150 ic-bedden beschikbaar, maar op dit moment zijn dat er 950. Dat komt onder andere door het ziekteverzuim onder ic-medewerkers, zoals verpleegkundigen. Diederik Gommers kaartte dat al in 2018, voordat er sprake was van Corona, aan. Het NRC schreef dat zo’n 10 procent van de ziekenhuisbedden academische ziekenhuizen niet beschikbaar is door een tekort aan verpleegkundigen in de ic. Hierdoor zou men gedwongen worden om te kiezen welke patient ze als eerst zouden moeten behandelen.
» Personeelstekort houdt aan in zeven academische ziekenhuizen (netwerkacutezorgnoordwest.nl)
Kiezen op IC: de kanker- of de leverpatiënt? – NRC
Maar waarom is er een tekort aan ziekenhuispersoneel en een hoog ziekteverzuim?
Volgens het RIVM daalde het aantal verpleegkundigen werkzaam in ziekenhuizen van 78.865 tot 73.055, een daling van 7,4%. De daling is te wijten aan “de verplichte herregistratie in het BIG-register. Door deze strengere eisen aan direct contact met patienten, bijscholing en werken onder opleidingsniveau raakten veel verpleegkundigen hun BIG-registratie kwijt en mochten zij niet langer de beroepstitel voeren.”
Eerder, in 2007, bracht het NIVEL het rapport “Feiten over verpleegkundige en verzorgende beroepen in Nederland 2007” uit. In het rapport staat onder andere dat de vraag naar personeel, mede door de vergrijzing, toe zal nemen, maar dat “het aantal verpleegkundigen en verzorgenden nauwelijks groter wordt.” Het is niet alleen de werkdruk, maar het blijkt ook dat “het gebrek aan ontplooingsmogelijkheden voor verpleegkundigen en verzorgenden een van de belangrijkste redenen is om de zorg te verlaten.
Feiten over verpleegkundige en verzorgende beroepen in Nederland 2007. | Nivel
Feiten over verpleegkundige en verzorgende beroepen in Nederland 2007. (nivel.nl)
Kanttekening:
Het rapport van NIVEL is relatief oud en daarmee is het niet duidelijk of het nog representatief is of niet. Een nieuw rapport met een dergelijke studie zou veel meer inzichten kunnen bieden in de huidige situatie.
Conclusie
Het lijkt er sterk op dat we naast het vechten tegen het virus ook (of vooral) moeten vechten tegen een crisis in de zorg waar het personeel door de hoge werkdruk uitstroomt. Deze trend lijkt het resultaat te zijn van het beleid van verschillende kabinetten die – door de jaren heen – de zorg hebben afgeschaald. Het grootste probleem zit echter in alle ruis met betrekking tot de statistieken; de manier waarop de cijfers worden bijgehouden is niet uniform, waardoor het onmogelijk is om op een volledig objectieve manier te kijken naar de cijfers. Het is mede daardoor ook niet mogelijk om de cijfers te vergelijken en een conclusie te trekken. Door deze jungle aan mixstatistieken krijgen we situaties waardoor mensen die gevaccineerd zijn de ene dag Portugal als ultiem voorbeeld aanhalen terwijl de week erop hetzelfde land als pronkstuk wordt gezien door mensen die niet gevaccineerd zijn. Het gesteggel tussen de verschillende organisaties, experts, beslissingsnemers en de vele stakeholders maakt de discussie er niet makkelijker op en werkt als een soort katalysator die de polarisatie constant voedt.
Meer artikelen over Gezondheid
Naar welke landen kun je reizen zonder QR code of met alleen Corona herstelbewijs?
Met de Omikron variant openen steeds meer landen hun grenzen. Zo maakte Zweden bekend dat het land per 9 februari …
Overzicht van de coronamaatregelen per land in en buiten Europa
Elk land is vrij om een eigen manier te bedenken in de strijd tegen het Coronavirus. Er zijn meerdere bronnen …
Wat is een PCR-test en wat zijn de verschillen tussen de coronatesten?
Wat is een PCR-test en wat zijn de betekenissen en verschillen van de vele coronatesten waaruit je kunt kiezen voordat …
