Bir Tawil: ongewild niemandsland tussen Egypte en Soedan

Facebook Twitter Reddit

Bir Tawil is een gebied van ongeveer 2000 vierkante kilometer tussen Egypte en Soedan, maar om verschillende redenen behoort het aan niemand toe.

Bir Tawil is Arabisch en betekent diepe put en tevens de naam van een regio van 2000 km2 tussen de Afrikaanse landen Egypte en Soedan, ten zuiden van de 22ste breedtegraad, die het grootste deel van de grens tussen de twee landen bepaalt. Bir Tawil is woestijnachtig, kent geen permanente bewoners, heeft geen weten, er zijn geen grondstoffen en het ligt niet aan de zeekust, maar toch wordt er gevochten voor Bir Tawil. Het gebied momenteel is een terra nullius, dat wil zeggen dat het een regio is die aan geen enkele staat toebehoort is en is de enige plek op aarde dat nog niet geclaimd is en is daarmee een ware niemandsland.

In het gebied zijn er dus geen permanente bewoners, maar het trekt goudzoekers die hopen op een oase van goud, gewapende bendes die azen op de goudzoekers, en een klein aantal militaire eenheden die patrouilles uitvoeren in het gebied en proberen, met beperkt succes, de vrede te bewaren. Avonturiers claimen overigens dat de Ababda stam het gebied onofficieel opeist en het zelfs een eigen naam heeft gegeven: het Ababda Emiraat. Het probleem is dat de nomadische Ababda stam, net zoals Egypte en Soedan, geen aanspraak maken op dit gebied.

Waarom Egypte en Soedan Bir Tawil niet willen

De reden waarom geen van deze twee landen aanspraak kan maken op dit land is vanwege de zogenaamde Hala’ib-driehoek. De Hala’ib-driehoek, die er vlak naast ligt, is groter, wordt bewoond door mensen en ligt ook nog eens aan zee. Op 19 januari 1899 werd er een grensovereenkomst gesloten door tussenkomst van het Britse Rijk. Een van de afspraken was dat de opeiser van het ene land het andere moest opgeven.

Egypte claimt dat de oorspronkelijke grens op de 22ste breedtegraad (afspraak uit 1899) ligt, waardoor de Hala’ib-driehoek in Egypte zou liggen en het Bir Tawil-gebied in Soedan. Soedan eist echter de administratieve grens op, waardoor Hala’ib in Soedan zou liggen en Bir Tawil in Egypte. Deze administratieve grens werd in 1902 getekend door de Britten om het feitelijke gebruik van het land door de stammen in de regio te weerspiegelen. Zo zou de berg Bartazuga, even ten zuiden van de 22e breedtegraad, het thuis zijn van de Ababda-stam, die geacht werd sterkere banden met Egypte te hebben dan met Soedan. In het document werd bepaald dat dit gebied voortaan door Egypte zou worden bestuurd. Ondertussen werd Hala’ib toegewezen aan andere stammen van het Beja-volk en viel nu dus onder de jurisdictie van Soedan.

Bir Tawil en Halaib driehoek in Soedan en Egypte

Het gevolg is dat beide staten aanspraak maken op Hala’ib en geen van beide op het veel minder waardevolle Bir Tawil-gebied, dat slechts een tiende van de oppervlakte beslaat en geen permanente nederzettingen of toegang tot de zee heeft.

Omdat beide landen het voordeligere Hala’ib willen in plaats van Bir Tawil, is laatstgenoemde de enige plaats op aarde die niemand wil hebben.

Geschillen vanwege Bir Tawil

De geschillen inzake Bir Tawil begonnen pas echt toen Soedan in 1956 onafhankelijk werd. De nieuwe postkoloniale regering in Khartoum verklaarde onmiddellijk dat haar nationale grenzen overeenkwamen met de aangepaste grenzen die in de tweede proclamatie waren vastgelegd, waardoor de Hala’ib driehoek Soedanees werd. Egypte weigerde dit en hield vol dat het laatstgenoemde document alleen betrekking had op gebieden met tijdelijke administratieve jurisdictie en dat de soevereiniteit was vastgelegd in het eerdere verdrag. Volgens deze logica bleef de echte grens recht en bleef de Hala’ib driehoek Egyptisch.

Toen het Canadese oliebedrijf International Petroleum Co. in 1992 toestemming kreeg van Soedan om in Hala’ib te gaan exploreren en het vooruitzicht van aanzienlijke olie in de regio aan kracht won, sloeg de vlam in de pan. Zo stuurden de Egyptenaren militaire troepen om Hala’ib “terug te veroveren” op Soedan, en ondanks felle protesten van Khartoum – dat Hala’ib nog steeds als Soedanees beschouwt en zelfs heeft geprobeerd er te stemmen tijdens de Soedanese algemene verkiezingen van 2010 – is het sindsdien onder controle van Caïro gebleven. Overigens waren de Soedanese troepen al in 2000 weggejaagd door Egypte.

Jeremiah Heaton

Doordat Bir Tawil officieel noch van Egypte en noch van Soedan is, is het stukje land al meerdere keren geclaimd door avonturiers. De eerste was de Amerikaan Jeremiah Heaton, die in 2014 van Egypte naar Bir Tawil afgereisd was om een vlag – die hij speciaal voor de gelegenheid had laten ontwerpen – te planten in de woestijn van Bir Tawil. Hiermee was hij de eerste persoon die Bir Tawil opeiste en noemde zijn “soevereine monarchie” het Koninkrijk Noord-Soedan. Heaton beweerde later dat zijn inspiratie voor de oprichting van de staat een wens van zijn zesjarige dochter was om prinses te worden. De vader beweerde dat hij die wens had ingewilligd en dat hij zichzelf tot koning had gekroond.

Heaton werd op social media beschuldigd van neokolonialisme, maar de Amerikaan verdedigde zich als volgt: “het gebied is al zo’n 100 jaar niet opgeëist en ik heb gewoon hetzelfde proces gevolgd als vele anderen gedurende honderden jaren hebben gedaan, onze vlag geplant en hem opgeëist. Wat ik doe is precies het tegenovergestelde van kolonialisme,” zegt hij. “Het woordenboek definieert kolonialisme als een land dat de controle over een ander land overneemt om zijn hulpbronnen of bevolking uit te buiten. Bir Tawil is geen land, het heeft geen bevolking, en ik vertegenwoordig niet de Verenigde Staten of een bedrijf. Ik ben een individu, en ik ga niet naar diamanten graven of naar olie boren of een pijplijn aanleggen. Wat wij doen is bedoeld om het leven van mensen te verbeteren.”

Heaton’s eerste keus was overigens Antarctica, maar omdat Antarctica beschermd wordt door het Verdrag van Antarctica, koos hij voor Bin Tawil.